در عصر دیجیتال امروز، نرم‌افزارها دیگر به‌صورت جداگانه و مستقل فعالیت نمی‌کنند. هر اپلیکیشن، سایت یا سیستم اطلاعاتی برای ارائه خدمات بهتر نیاز دارد با برنامه‌های دیگر در ارتباط باشد. به‌عنوان مثال، وقتی از یک اپلیکیشن تاکسی اینترنتی استفاده می‌کنید، این برنامه باید با نقشه گوگل، درگاه پرداخت و سیستم پیامک در تعامل باشد. اما این ارتباط‌ها چگونه برقرار می‌شود؟ پاسخ در دو فناوری مهم نهفته است: API و Web Service.
اگرچه هر دو برای تبادل داده بین سیستم‌ها به‌کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی اساسی در نحوه عملکرد و ساختارشان دارند. بسیاری از افراد این دو را یکی می‌دانند، اما در واقع Web Service نوع خاصی از API است و تفاوت‌های قابل‌توجهی میان آن‌ها وجود دارد. در این مقاله قصد داریم با زبانی ساده اما علمی، این تفاوت‌ها را بررسی کنیم و درک روشنی از هر دو مفهوم ارائه دهیم.
API چیست و چرا تا این اندازه مهم است؟
API مخفف عبارت Application Programming Interface است و به معنی «رابط برنامه‌نویسی کاربردی» می‌باشد. به زبان ساده، API مجموعه‌ای از قواعد و دستورالعمل‌هاست که به یک نرم‌افزار اجازه می‌دهد با نرم‌افزار دیگر ارتباط برقرار کند، بدون آنکه جزئیات داخلی آن را بداند.
برای درک بهتر، تصور کنید در یک رستوران نشسته‌اید. منو در واقع API است؛ شما با دیدن منو می‌دانید چه غذاهایی وجود دارد و می‌توانید از میان آن‌ها انتخاب کنید، اما قرار نیست وارد آشپزخانه شوید و بدانید غذا چگونه پخته می‌شود. به‌طور مشابه، API همان منویی است که امکانات و داده‌های یک نرم‌افزار را برای استفاده توسط نرم‌افزارهای دیگر در دسترس قرار می‌دهد.
APIها در دنیای امروز تقریباً همه‌جا هستند: از ورود با حساب گوگل یا فیس‌بوک گرفته تا پرداخت آنلاین، ارسال پیامک، اتصال اپلیکیشن‌ها به سرور و بسیاری از کارهای روزمره دیگر.
از لحاظ فنی، API می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد:
-
APIهای محلی (Local APIs): برای ارتباط بین بخش‌های مختلف یک سیستم.
-
APIهای کتابخانه‌ای (Library APIs): برای استفاده از قابلیت‌های از پیش‌ساخته در زبان‌های برنامه‌نویسی.
-
Web APIها: که از طریق اینترنت داده‌ها را منتقل می‌کنند و رایج‌ترین نوع API محسوب می‌شوند.
بیشتر Web APIهای امروزی بر پایه‌ی معماری RESTful ساخته می‌شوند و داده‌ها را در قالب JSON یا XML ارسال می‌کنند. دلیل محبوبیت آن‌ها سادگی، سرعت بالا و قابلیت استفاده در پلتفرم‌های مختلف است.
Web Service چیست و چه کاربردی دارد؟
وب سرویس یا Web Service نوعی سرویس نرم‌افزاری است که ارتباط بین دو یا چند سیستم را از طریق شبکه، معمولاً اینترنت، برقرار می‌کند. به بیان دیگر، هر وب سرویس یک نوع API است که از بستر وب برای تبادل اطلاعات استفاده می‌کند.
در وب سرویس‌ها، ارتباط میان نرم‌افزارها از طریق پروتکل‌های استانداردی مانند HTTP، SOAP یا REST انجام می‌شود. هدف از طراحی آن‌ها این است که سیستم‌های متفاوت، حتی با زبان‌های برنامه‌نویسی یا پلتفرم‌های مختلف، بتوانند به‌سادگی با یکدیگر تعامل کنند.
دو مدل اصلی وب سرویس وجود دارد:
-
SOAP (Simple Object Access Protocol):
یک پروتکل رسمی و استاندارد که برای انتقال داده‌ها از قالب XML استفاده می‌کند. SOAP معمولاً در سیستم‌های سازمانی یا بانکی به کار می‌رود، زیرا ساختار دقیق، قابلیت امنیت بالا و کنترل جامع بر انتقال داده دارد.
-
REST (Representational State Transfer):
روشی سبک‌تر و سریع‌تر که بر اساس پروتکل HTTP طراحی شده است. در REST معمولاً از JSON برای انتقال داده استفاده می‌شود که حجم کمتر و خوانایی بیشتری دارد.
مزیت بزرگ وب سرویس‌ها این است که مستقل از زبان برنامه‌نویسی یا سیستم‌عامل هستند. به این معنا که ممکن است یک سیستم با Java نوشته شده باشد و دیگری با Python، اما به کمک وب سرویس، این دو می‌توانند بدون مشکل با هم ارتباط برقرار کنند.
تفاوت‌های اصلی میان API و Web Service
در حالی که API و Web Service شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند، اما تفاوت‌های بنیادینی نیز میان آن‌ها وجود دارد. در ادامه این تفاوت‌ها را به‌صورت ساده و قابل‌درک مرور می‌کنیم:
-
دامنه کاربرد:
API یک مفهوم کلی‌تر است که می‌تواند در هر محیطی (حتی آفلاین یا درون‌سیستمی) مورد استفاده قرار گیرد. اما وب سرویس همیشه وابسته به شبکه است و فقط از طریق اینترنت یا اینترانت عمل می‌کند.
-
پروتکل‌های ارتباطی:
API ممکن است از هر نوع پروتکل یا روش ارتباطی (مانند فایل، توابع یا حافظه مشترک) استفاده کند. در مقابل، وب سرویس‌ها معمولاً به پروتکل‌های استانداردی مثل HTTP و SOAP محدود هستند.
-
فرمت داده:
وب سرویس‌های سنتی معمولاً فقط از XML پشتیبانی می‌کنند، اما APIهای مدرن از فرمت‌های متنوعی مانند JSON، XML، CSV و حتی YAML استفاده می‌کنند.
-
امنیت:
در وب سرویس‌ها معمولاً از استانداردهایی مانند WS-Security استفاده می‌شود که امنیت بسیار بالایی دارد، به همین دلیل برای سیستم‌های بانکی یا سازمانی ایده‌آل‌اند. در مقابل، APIهای REST از روش‌هایی مانند OAuth 2.0 یا JWT بهره می‌برند که ساده‌تر اما همچنان مؤثر هستند.
-
پیچیدگی:
پیاده‌سازی وب سرویس‌ها معمولاً پیچیده‌تر و زمان‌برتر است، زیرا نیاز به تعریف دقیق ساختار پیام‌ها و استانداردهای ارتباط دارد. در حالی که APIها سبک‌تر، سریع‌تر و راحت‌تر در پروژه‌ها قابل استفاده‌اند.
به طور خلاصه، می‌توان گفت هر وب سرویس یک API است، اما هر API وب سرویس نیست.
مثال‌های واقعی برای درک تفاوت API و Web Service
برای روشن‌تر شدن موضوع، اجازه دهید چند مثال واقعی بررسی کنیم:
-
فرض کنید در حال توسعه یک اپلیکیشن آب‌وهوا هستید. این اپلیکیشن برای نمایش دما و شرایط جوی، به API سرویس‌هایی مانند OpenWeatherMap متصل می‌شود. این ارتباط ساده، سریع و بر پایه JSON است؛ در نتیجه، از نوع Web API (RESTful) محسوب می‌شود.
-
حال تصور کنید یک بانک برای انتقال وجه بین سیستم‌های مالی داخلی و سامانه مرکزی بانک مرکزی نیاز به تبادل داده دارد. این ارتباط معمولاً با استفاده از وب سرویس SOAP انجام می‌شود تا امنیت، صحت داده و استانداردهای ارتباطی حفظ شود.
در نتیجه، API بیشتر برای اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های وب عمومی استفاده می‌شود، در حالی که وب سرویس‌ها در پروژه‌های سازمانی یا حساس به داده کاربرد دارند.
نقش API و Web Service در توسعه نرم‌افزار
در عصر مدرن، بدون استفاده از API یا Web Service، هیچ سیستم نرم‌افزاری پویایی نمی‌تواند به‌درستی کار کند. امروزه تقریباً همه سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها با استفاده از APIهای مختلف توسعه یافته‌اند. از پرداخت‌های اینترنتی گرفته تا اتصال به سرویس‌های پیامکی، همگی از API بهره می‌برند.
از سوی دیگر، وب سرویس‌ها بیشتر در پروژه‌های سازمانی، سامانه‌های دولتی، مالی و بانکی نقش‌آفرین هستند. برای مثال، سامانه‌های مالیاتی، بیمه‌ای یا خدماتی معمولاً با وب سرویس‌ها بین بخش‌های مختلف خود داده رد و بدل می‌کنند تا همه سیستم‌ها همگام باشند.
در توسعه وب، APIها ابزار اصلی اتصال سایت‌ها به منابع بیرونی‌اند. مثلاً در طراحی فروشگاه‌های اینترنتی، از API برای اتصال به درگاه پرداخت، سرویس پست، یا سیستم حسابداری استفاده می‌شود. این تعاملات باعث می‌شود کاربر تجربه‌ای سریع و بدون وقفه داشته باشد.
در واقع، می‌توان گفت APIها و وب سرویس‌ها ستون فقرات تعاملات نرم‌افزاری در دنیای فناوری امروز هستند.
جمع‌بندی: تفاوت‌ها در خدمت هدفی مشترک
در پایان باید گفت که API و Web Service هر دو برای هدفی یکسان طراحی شده‌اند: فراهم کردن راهی برای ارتباط مؤثر و امن بین نرم‌افزارها. اما مسیر و ساختار آن‌ها متفاوت است.
اگر به دنبال راه‌حلی سبک، سریع و مناسب برای اپلیکیشن‌های وب یا موبایل هستید، API بهترین انتخاب است. اما اگر با پروژه‌ای سازمانی، مالی یا بین‌سیستمی سروکار دارید که به امنیت و استانداردهای رسمی نیاز دارد، وب سرویس گزینه‌ای مناسب‌تر خواهد بود.
در نهایت، شناخت تفاوت‌های میان این دو نه‌تنها به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند انتخاب درستی برای پروژه‌های خود داشته باشند، بلکه باعث می‌شود سیستم‌ها کارآمدتر و هماهنگ‌تر عمل کنند.